Dijital Denetimden Yapısal Reformlara: Irak Temsilciler Meclisi’nin Performansına Yeni Bir Bakış

Ancak bu başarı, Irak Temsilciler Meclisi’nin altıncı dönemine iki kat sorumluluk yüklemektedir. Meclis, halkın güvenini yenilemek ile tamamen kaybetmek arasında kritik bir yol ayrımında durmaktadır. Artık hesap verebilirlik yalnızca parlamentonun dört duvarı arasında sınırlı değildir; medya organları ve sosyal medya platformları aracılığıyla anlık, sürekli ve açık bir kamu denetimi haline gelmiştir. Bu platformlar bazen kamuoyu mahkemesi gibi işlemektedir. Parlamentonun performansının hâlâ belirsizlik içinde kalması kabul edilemez. Zira geçtiğimiz dönemde 150’den fazla milletvekilinin düzenli olarak oturumlara katılmadığı, 160’tan fazlasının ise yasama faaliyetlerinde hiçbir katkı sunmadığı ortaya çıkmıştır. Bu rakamlar, parlamentonun etkinliği ve verimliliği hakkında ciddi sorular doğurmakta ve yasama organının saygınlığını ve ulusal rolünü yeniden inşa edecek köklü bir yapısal reforma duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır.

Altıncı dönem milletvekilleri, bugün hem tarihin hem de çağdaş yurttaşın çifte denetimi altında olduklarını bilmelidirler. Her oy, her devamsızlık, her tutum artık silinmez dijital hafızalarda kayıt altındadır. Bir milletvekilinin parlamentodaki dönemsel maliyetinin yaklaşık bir milyon dolar olduğu düşünüldüğünde, performans eksikliği halkın parasının israfı anlamına gelir. Bu da, “denizden gelen su gibi tükenmez” olmayan kamu kaynaklarına karşı bir saygısızlıktır.

Bazı milletvekillerinin oturumlara katılmaması veya görevlerini ihmal etmesi, devlet adına bir utançtır ve ciddi disiplin yaptırımları uygulanmasını gerektirir. Bu nedenle Meclis’in, her milletvekilinin katılım oranını, yasama ve denetim faaliyetlerine katkısını gösteren şeffaf bir değerlendirme sistemini resmi internet sitesinde yayımlaması zorunludur. Güven, sadece nutuklarla değil, belgelenmiş gerçeklerle yeniden kazanılır.

Parlamenter performansın iyileştirilmesi yalnızca iç disiplinin sağlanmasıyla sınırlı değildir; milletvekiline istikrarlı, destekleyici ve profesyonel bir çalışma ortamı sunmak da gerekir. Günümüzde milletvekilliği sadece konuşmak veya oy kullanmak değildir; idari, teknik ve araştırma desteği gerektiren karmaşık bir sistemin parçası olmaktır.

Mevcut parlamenter yönetim yapısı, siyasi değişikliklerin memurlar ve destek birimleri üzerindeki etkisi nedeniyle hâlâ istikrarsızdır. Bu durum, performansın zayıflamasına ve kurumsal hafızanın kaybolmasına yol açmaktadır. Bu nedenle Meclis’in idari yapısının siyasi müdahalelerden uzak, profesyonel ve kalıcı bir yapıya kavuşturulması şarttır. Personel, daimi statüye ve kurumsal bağımsızlığa sahip olmalıdır.

Ayrıca Meclis’in bilgi kapasitesini artırmak için, üniversiteler ve ulusal araştırma merkezleriyle kurumsal ortaklıklar tesis edilmelidir. Bu kurumlar, ekonomi, hukuk, yönetim, çevre ve kamu politikası gibi alanlarda komisyonlara uzman raporları ve analiz desteği sağlayabilir. Bu iş birliğiyle oluşturulacak kalıcı araştırma ofisleri, yasa tasarılarının toplumsal ve ekonomik etkilerini analiz eden raporlar hazırlayabilir.

Böyle bir akademik iş birliği, Meclis’i anlık kararlar üreten bir kurumdan, bilimsel delillere ve birikimli uzmanlığa dayanan saygın bir bilgi kurumu haline getirecektir. Bu da milletvekillerine, kamu yararına hizmet eden bilinçli ve sağlıklı kararlar alma olanağı sunar.

Parlamenter çalışma her şeyden önce profesyonel ve teknik bir iştir; sürekli eğitim gerektirir. Pek çok milletvekili, yasama ve denetim konularında yeterli deneyime sahip olmadan parlamentoya girmekte ve bu da iyi niyetlerine rağmen performanslarını sınırlamaktadır. Bu nedenle, milletvekillerinin göreve başladıkları ilk günden itibaren eğitim almalarını sağlayacak özel bir Parlamento Eğitim Enstitüsü kurulması zorunludur.

Bu enstitü üç ana eksen üzerine kurulmalıdır:

1. Parlamenter denetim mekanizmaları eğitimi: Milletvekillerine, soru önergeleri, araştırma komisyonları ve sorgulama yolları gibi denetim araçlarını etkin biçimde kullanma becerileri kazandırılmalıdır.
2. Yasa tasarılarının analizi: Milletvekillerine, yasa tasarılarını anayasal, ekonomik ve toplumsal yönleriyle okuma ve değerlendirme becerileri kazandırılmalıdır.
3. Kamu bütçesinin anlaşılması: Milletvekillerine genel ve sektörel bütçeleri analiz etme yetkinliği kazandırılmalı; bu sayede yolsuzlukla mücadele ve mali denetim profesyonel biçimde yürütülmelidir.

Bu enstitünün kurulması bir entelektüel lüks değil, her milletvekilinin modern yasama sisteminin mekanizmalarını öğrenmesi için ulusal bir gerekliliktir.

Altıncı dönemin başlangıcına dair iyimserlik, ancak gerçek reformla anlam kazanabilir. Reform, kutlama mesajlarıyla veya vaatlerle değil; sıkı bir iç tüzük, disiplin ve şeffaflıkla işler kılınmış bir yönetim sistemi, nitelikli bir parlamento idaresi ve etkin bir eğitim enstitüsüyle mümkündür.

Irak Temsilciler Meclisi’nin, parlamento ile toplum, yasama ile denetim, sorumluluk ile ayrıcalık arasındaki ilişkiyi yeniden tanımlamak için tarihi bir fırsatı vardır. Eğer Meclis bu reform vizyonuna bağlı kalırsa, güven tüketen değil güven üreten bir kurum haline gelir; çağın zorluklarıyla profesyonelce başa çıkabilir ve gerçekten Irak halkının adil, çağdaş ve demokratik bir devlet arzusunu temsil edebilir.