GÜNÜMÜZÜN EN SİNSİ SALGINI! Prof. Dr. Derya Uludüz Umut Veren Gelişmeyi Açıkladı: Artık Yıllar Öncesinden Fark Etme Şansımız Var!
Sevdiklerimizi, anılarımızı unutturan alzheimer’ı “21’inci yüzyılın en sessiz yaklaşan ama en büyük salgınlarından biri. Dünya genelinde her üç saniyede bir yeni hasta tanı alıyor. Türkiye’de 700 binden fazla alzheimer hastası olduğu tahmin ediliyor” diye anlatıyor Prof. Dr. Derya Uludüz. Evet, gün geçtikçe artan sayıda kişi bu rahatsızlığa yakalanıyor, biliminsanları da aynı hızla tanı ve tedaviyle ilgili çalışmalar yapıyor. Alzheimer yalnızca hastalığa sahip kişiyi değil, tüm ailesini ve sevdiklerini içine alan bir sorun. Uludüz “Çalışma hayatının tam ortasında yakalanan bir beyaz yakalı için unutkanlık, iş verimliliğinin düşmesi ve sosyal ilişkilerde zorlanmak demek. Emeklilik planlarını kurmuş bir çift için birlikte yaşlanma hayalinin gölgelenmesi demek” diyor.Alzheimer artık kaçınılmaz değil. Bilim, hastalığı erken teşhis etmenin ve ilerleyişini yavaşlatmanın yollarını sunuyor. Uludüz “Alzheimer’ın kapıyı çalmasını beklemeyelim, düzenli check-up’larımızda artık zihin ve bellek sağlığını da öne çıkaralım” diyor.
“Yıllar öncesinden fark etme şansımız var”
Prof. Dr. Derya Uludüz anlatıyor...- Alzheimer’da çığır açan gelişmelere tanıklık ediyoruz. Artık hastalığı yıllar öncesinden fark etme şansımız var. Üstelik sadece tanı koymuyoruz, hastalığın ilerleyişini yavaşlatan tedaviler de gündemde.- Alzheimer artık yalnızca çaresiz bir hastalık değil; aksine, erken fark edildiğinde yönetilebilen, tedavi seçenekleri giderek artan bir tabloya dönüşüyor.- Geçmişte tanı, klinik yakınmalar belirginleştiğinde konabiliyordu. Oysa artık kaderimiz değişiyor.- Amerikan FDA (Food and Drug Administration-Gıda ve İlaç Dairesi), geçen aylarda ilk kez kan testiyle alzheimer tanısı için onay verdi. Lumipulse adlı test, beyinde biriken beta-amiloid proteinlerini kandan saptayabiliyor. 55 yaş üstünde kullanılıyor.- İspanya’da yürütülen başka bir çalışmada p-tau217 adlı biyobelirteç, tanıda yüzde 97’ye varan doğruluk gösterdi. Yani bir gün yıllık check-up paketinizde alzheimer taraması görmek hiç de uzak değil.
- Roche’un geliştirdiği Elecsys pTau217 testi, PET görüntülemeyle aynı doğrulukta sonuç veriyor. Bu test FDA’dan çığır açan cihaz onayı da aldı. Yakında laboratuvarlarda kullanılabilecek.- Bristol Üniversitesi’nin geliştirdiği Fastball testi, üç dakikalık bir EEG kaydıyla, görsel hafızadaki ince bozulmaları saptıyor. Erken tanıda devrim diye tanımlanıyor.- Beyin MR görüntülerini artık yapay zekâ inceliyor. Video Vision Transformer adlı yeni bir algoritma, 3 boyutlu MR görüntülerini adeta film kareleri gibi işleyerek alzheimer’ı yüzde 98 doğrulukla saptıyor.- Teşhis koyarken beyin hücreleri arasındaki iletişime müdahale ettiği düşünülen iki ana protein amiloid ve tau’ya bakılıyordu. Biliminsanları artık beyin inflamasyonu ve sinir hücre bağlantıları-sinaptik hasarı ölçen yeni test grupları üzerinde çalışıyor. AT(N) modeli adı verilen bu yaklaşım, alzheimer’ı alt tiplere ayırmayı ve kişiye özel tedavinin kapılarını aralamayı hedefliyor.
Aşılar ve diğerleri...
- ACI-24.060 (beta-amiloid aşısı): 2026’ya kadar sonuçlar bekleniyor.- ALZN-002: Klinik sonuçlar 2028’de bekleniyor.- Laromestrocel (hücre terapisi): Faz 2 denemeleri tamamlandı, etkinlik konusunda soru işaretleri var.- Semaglutide (diyabet ilacı): Bilişsel iyileşme potansiyeli araştırılıyor. Faz 3 sonuçları tamamlanabilir.- Moleküler kimya alanındaki inovasyonlar: Birçok yeni yaklaşım keşfediliyor. Sinaptik koruma ve protein etkileşimi modülasyonu üzerine odaklanılıyor.- Genetik ve biyolojik yeni hedefler: DNA onarımı gibi daha önce alzheimer ile ilişkilendirilmeyen yollar keşfedildi, yeni ilaç hedefleri doğuyor.
